استرس یا فشار عصبی (Psychological stress) یکی از تجربیاتی است که فرد را قادر می‌سازد تا با موقعیت‌های سخت کنار بیاید و ممکن است انگیزه ای برای غلبه بر موانع و زنده ماندن باشد. اگر شدت این فشار عصبی افزایش یابد و یا از حد معمول بیشتر شود، باعث ایجاد عملکرد منفی در افراد می شود. به این معنی که فشارهای روانی زیاد در عین اینکه میتوانند بر عملکرد شخص تأثیر منفی بگذارند، ممکن است به سلامت روحی و جسمی فرد نیز آسیب برسانند.
در این مطلب از مجله روانشناسی نیک داد به موضوع «استرس چیست» می پردازیم. علائم و نشانه های آن را بررسی میکنیم و همچنین راه های درمان استرس را ذکر می کنیم.
نیاز به خدمات مشاوره روانشناسی دارید؟
استرس چیست؟
واژه استرس همزمان پوشش دهنده دو مفهوم استرس مثبت و استرس منفی است. مقدار کمی استرس میتواند باعث ایجاد انگیزه و تحرک در افراد شود. در صورتی‌که استرس شدید که یکی از انواع استرس منفی به حساب می‌آید می تواند مشکلات مختلفی نظیر سردرد، سکته مغزی، سکته قلبی، افسردگی و … را برای شخص ایجاد کند.
علائم استرس چیست؟
در ادامه برخی از مهم ترین علائم و نشانه های استرس در افراد را بررسی میکنیم. این علائم در هر شخصی می تواند متفاوت باشد. با این حال می توان علائم را مرتبط با احساسات یک فرد یا رفتار یک فرد در نظر گرفت.
1. علائم مرتبط با احساسات یک فرد
فردی که از فشار روانی یا استرس رنج می برد مجموعه ای از احساسات متلاطم از جمله موارد زیر را احساس می کند:
- از دست دادن حس شوخ طبعی
- بی توجهی به زندگی
- از دست دادن توانایی لذت بردن از زندگی خود
- احساس تنهایی و غفلت
- بی حوصلگی، بی قراری یا پرخاشگری
- احساس اضطراب ، ترس یا عصبی بودن
- احساس نگرانی در مورد سلامتی
- تفکر اغراق آمیز به چندین چیز به طور هم زمان، با از دست دادن توانایی فکر نکردن به آن چیزها
این علائم در هر شخصی می تواند متفاوت باشد. به گونه ای که یک نفر دو احساس اول را تجربه کند و شخص دیگر دو احساس آخر.
2. علائم مرتبط با رفتار یک فرد
دسته ی دیگر از علائم مربوط به استرس، به علائم رفتاری شخص مرتبط است. فردی که از استرس رنج می برد مجموعه ای از رفتارها را از خود نشان می دهد که شامل موارد زیر است:
- نشان دادن اختلال دائمی ناخن جویدن
- گریه کردن یا جیغ زدن
- خندیدن به مردم و سرزنش کردن
- خراشیدن پوست
- از دست دادن توانایی تمرکز
- اجتناب از موقعیت هایی که باعث اختلال می شود.
- سیگار کشیدن یا نوشیدن بیش از حد
- داشتن مشکل در تصمیم گیری
- از دست دادن ثبات در همان مکان
- رفتار متفاوت در رابطه با غذا خوردن، برخی ممکن است مقادیر بیشتری از حد معمول بخورند و برخی ممکن است کمتر غذا بخورند.
در این حالت نیز در هر شخصی ممکن است یک یا چند نشانه بروز کند.
انواع استرس
متخصصین روانشناسی بالینی، استرس را به چند نوع دسته بندی می کنند که یکی از متداول ترین آن بر اساس شدت فشار روانی است که به شخص وارد می شود. که به شرح زیر است:
1. استرس حاد
استرس حاد از شایع ترین نوع استرس محسوب می شود و مدت زمان کوتاهی به طول می انجامد. بروز آن با تفکر در مورد رویدادهایی که در دوره اخیر رخ داده یا موارد مربوط به وقوع آن ها در دوره اخیر مرتبط است. ممکن است منجر به آسیب به انسان شود، اما شدت آسیب کمتر از فشار روانی مزمن است. اگر این فشار برای مدت طولانی ادامه یابد، ممکن است از حاد به مزمن تبدیل شود و بروز کند. فشار روانی حاد با احساس تنش، پریشانی، سردرد و همچنین اختلالات معده برای دوره های کوتاه همراه است.
2. استرس روانی حاد نوبی
در این حالت افراد به طور مکرر دچار استرس حاد می شوند. این نوع استرس با افرادی همراه است که بیش از حد احساس اضطراب می کنند یا افرادی که مجبور به انجام بسیاری از تعهدات هستند و توانایی کافی برای سازماندهی ندارند. این فشار ممکن است در روابط تأثیر بگذارد، همچنین ممکن است باعث مشکلات سلامتی مانند فشار خون بالا و بیماری قلبی شود.
3. استرس روانی مزمن
این نوع از استرس در دراز مدت در مقایسه با سایر انواع استرس های روانی مضرترین فشار روانی برای افراد تلقی می شود. بروز این نوع استرس ممکن است با مشکلات دائمی خانوادگی یا فقر همراه باشد، زیرا ممکن است فرد نتواند از آن فرار کند. بسیاری از افراد ممکن است در این وضعیت قرار داشته باشند و دیگران متوجه آن نشوند. این وضعیت ممکن است شخص را به رفتار خشونت آمیز یا خودکشی وادار کند و او را در معرض سکته مغزی یا حمله قلبی قرار دهد.
منشاء استرس کجاست؟
شناخت علت اصلی استرس اولین گام برای مقابله با این فشار عصبی است و علل زیادی در ارتباط با آن وجود دارد که از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
استرس در موقعیت های تهدید کننده زندگی
این فشارها باعث می شود که فرد در معرض عوامل یا موقعیت هایی قرار گیرد که ممکن است به او آسیب برساند یا زندگی او را تهدید کند. پس فرد با فرار یا مواجهه پاسخ می‌دهد. شاید این موضوع اهمیت فشار روانی را در این مورد برای محافظت توضیح دهد.
استرس محیطی
این احساس در این مورد واکنشی است به چیزهایی که در اطراف فرد ایجاد می کند، مانند شلوغی، سر و صدا، فشارهای کاری و خانواده.
فشارهای درونی
فشارهای درونی عبارت است از اضطراب و تنش فرد در مورد چیزهایی که سزاوار تنش و اضطراب نیستند یا رنج او از ادامه تفکر و احساس اضطراب در مورد مواردی که نمی تواند کنترل یا اقدامی انجام دهد. عموما این جنس از فشارهای روانی، توسط متخصصین روانشناسی بالینی به راحتی درمان می شوند
استرس ناشی از فرسودگی شغلی
تعدادی از مسائل مربوط به کار یا مدرسه وجود دارد که ممکن است باعث استرس روانی شود، از جمله:
- کار کردن طولانی مدت
- انجان کارهای سخت
- ناتوانی در مدیریت خوب زمان
- به بدن زمان لازم برای استراحت و آرامش ندهید.
عوارض استرس چیست؟
فشار عصبی استرس باعث بروز علائم و مشکلاتی برای بدن شخص می شود. این عوارض می تواند بر سلامت فرد و ایمنی بدن اون تاثیر منفی داشته باشند. برخی از این عوارض متداول استرس حاد به شرح زیر است:
- سردرد
- درد قفسه سینه
- تنش عضلانی
- التهاب چشم
- فشار خون
- تاری دید، تنفس کم عمق یا هیپرونتیلاسیون
- احساس خستگی دائمی
- از حملات پانیک و ترس رنج می برند
- دندان قروچه یا مشکلات اکلوزال
- مشکلات خواب، از جمله کابوس در هنگام خواب یا نخوابیدن
- مشکلات مربوط به رابطه جنسی، مانند از دست دادن علاقه یا عدم لذت بردن از آن
- یبوست یا اسهال
- احساس تهوع یا سرگیجه
- سوء هاضمه یا سوزش سر دل
- غش کردن
روش های درمان استرس
برای درمان استرس روش های مختلفی وجود دارد. متناسب با وضعیت فرد، پزشک متخصص ممکن است از دارو درمانی استفاده کند و یا روان درمانی.
- مراجعه به روان درمانگر و کمک گرفتن از آن برای درمان
- تغییر طرز تفکر در مورد استرس و علت آن، تفکر مثبت و تمرکز بر نکات مثبت هر چیزی که تأثیر استرس و درمان آن را تغییر دهد.
- حفظ ارتباط با مردم و ایجاد روابط اجتماعی. نشستن با مردم و صحبت با آن ها کمک می کند که فرد از چرخه فشار روانی خارج شود.
کلام آخر
در این مطلب به این موضوع که «استرس چیست؟»، «چه علائم و نشان هایی دارد؟»، «انواع استرس» و «روش های درمان استرس» پرداختیم. همچنین برخی از عوارض منفی استرس بر بدن را ذکر کردیم. اگر از استرس شدید رنج می برید و این موضوع مدت هاست که با شما همراه است، حتما در سریع ترین زمان به متخصص روانشناسی بالینی مراجعه کنید. همچنین می‌توانید از طریق دکمه زیر، وقت مشاوره درمان استرس رزرو کنید. کارشناسان ما در مرکز مشاوره نیک داد، در اسرع وقت با شما تماس حاصل می نمایند.