دوره مابین کودکی و بزرگسالی نوجوانی نامیده می شود که در طی این دوره فرد دچار تغییرات فیزیولوژیکی شده و میزان هورمون های جنسی او با افزایش رو به رو خواهند بود. در دوران نوجوانی کم کم فرد یاد خواهد گرفت که چگونه بر چالش های پیچیده درسی، بین فردی و هیجانی غلبه نموده و به نوعی آن ها را مدیریت کند.
همچنین در پی استعدادها، علایق و هویت اجتماعی خود خواهد رفت. تحقیقات روانشناسی نشان می دهد که در دوره نوجوانی افراد تغییرات رشدی چون افزایش خطرپذیری، حرکت به سمت وابستگی به همسالان به جای خانواده و افزایش رفتار جنسی را تجربه خواهند نمود.
در این مقاله به بررسی این موضوع که، مشاوره نوجوان دقیقا چیست؟ و به چه دلایلی نوجوان شما ممکن است به مشاوره احتیاج داشته باشید و همچنین به فرآیند های جلسات مشاوره نوجوانان می پردازیم. با نیک داد همراه باشید.
نیاز به خدمات مشاوره روانشناسی دارید؟
مشاوره نوجوان چیست؟
مشاوره نوجوان بر سلامت جسمی، روانی، عاطفی، اجتماعی و روانی کودکان و نوجوانان تمرکز دارد. مشاور می تواند به نوجوانان کمک کند تا خودشان و اطرافیانشان را بهتر بشناسند.
چرا نوجوان شما به مشاوره نیاز دارد؟
دلایل مختلفی می تواند وجود داشته باشد که چرا نوجوان شما ممکن است به یک مشاور روانشناسی نیاز داشته باشد. در ادامه برخی از مهمترین دلایلی که وجود دارد را ذکر کردیم:
- استرس و اضطراب
- فشار تحصیلی
- مقابله با از دست دادن یا مرگ یکی از عزیزان
- والدین از هم جدا می شوند یا طلاق می گیرند
- اختلالات گفتاری / بینایی / شنوایی
- تروما یا PTSD
- OCD، اختلالات خوردن، یا هر بیماری روانی دیگر
- هر نوع سوء استفاده ای
- قلدری
- مکان جدید، مدرسه جدید، دوستان جدید
- مسائل پیوست
- اضطراب جدایی
- رقابت خواهر و برادر
- بی حالی، بی تحرکی، افسردگی
لیست بالا فقط چند مورد از مهمترین دلایلی است که برای نوجوان نیاز به مشاوره روانشناسی است. ممکن است دلایل زیادی وجود داشته باشد که چرا کودک یا نوجوان شما ممکن است به مشاوره نیاز داشته باشد. استفاده از موادی مانند مواد مخدر و الکل و سیگار کشیدن در سنین پایین می تواند در مراحل بعدی زندگی بسیار خطرناک باشد. آنها نیز مستعد اعتیاد هستند.
انقباض بیماری های مقاربتی (STDs) یا حاملگی در نوجوانی نیز دلیل بزرگی برای نگرانی در میان نوجوانان است. آموزش مسئولیت ها و مراقبت از خود از سنین پایین به آنها مهم است.
بلوغ در نوجوانان و پیش از نوجوانی نیز می تواند دوران بسیار سختی برای برخی از کودکان باشد. بلوغ، تغییرات جسمی و روانی متعددی را به همراه دارد که برخی از کودکان ممکن است در مواجهه با آنها با مشکل مواجه شوند.
نوجوان بهنجار کیست؟
از نظر مشاور نوجوان؛ منظور از بهنجاری میزان انطباق روان شناختی در رشد نوجوان است. به طور معمول 75 درصد از نوجوانان به خوبی قادرند که خود را با تغییرات هیجانی، شناختی و جسمانی جدید وفق دهند و به طور معمول عبور موفقیت آمیز از این دوره به نوع کودکی فرد بستگی خواهد داشت.
در این بین 20 درصد از نوجوانان نیز دچار مشکلاتی چون بیزاری از خود، اختلال سلوک، سوء مصرف مواد، انطباق ضعیف روانی، اختلالات عاطفی و دیگر اختلالات روانپزشکی و روانشناختی مختل کننده می گردند.
براساس نظر روانشناس نوجوان؛ این که نوجوان در این دوره تا چه اندازه از خود سازگاری نشان دهد به کارکرد روانی پیشین او مرتبط است، لذا در صورتی که فرد مشکلات روانشناختی را در کودکی تجربه کرده باشد احتمال ابتلا به مشکلات روانشناختی در دوره نوجوانی برای او بسیار بالا خواهد بود.
فرآیند مشاوره کودک و نوجوان
فرآیند مشاوره کودک و نوجوان شامل مراحل زیر است:
- اهداف مشاوره کودکان و نوجوانان
- ایجاد رابطه بین نوجوان و مشاور
- ملاحظات اخلاقی
- ویژگی های یک مشاور کودک و نوجوان
اهداف جلسات مشاوره نوجوانان
در جلسات مشاوره نوجوان، تعیین اهدافی که برای پاسخگویی به نیازهای هر نوجوان به صورت جداگانه طراحی شده اند بسیار مهم است. اما، برخی از اهداف اساسی وجود دارد که در سطح جهانی برای مشاوره اعمال می شود.
اهداف و انتظارات خاصی توسط والدین نوجوان تعیین شده است. این اهداف به طور کلی بر اساس رفتارها و نگرش فعلی او، قبل از آوردن آنها به جلسات مشاوره است.
مشاور اهداف خاص خود را بر اساس علت اصلی رفتار نوجوان تعیین می کند. از طریق مشاهده، مشاور درمانگر می تواند ماهیت و علت اصلی مشکل را حدس بزند.
در نهایت، نوجوان چند هدف نیز دارد که ممکن است بیان آنها با صدای بلند برای او دشوار باشد. اهداف نوجان ممکن است با پیشرفت جلسات توسعه یابد، بنابراین مهم است که مشاور برای چنین اهدافی آماده باشد.
رابطه مشاور – نوجوان
مشاور باید برای ایجاد پلی بین دنیای نوجوان و خودش تلاش کند.
برای برقراری رابطه موفق با نوجوان، مشاور نباید سعی کند سیستم اعتقادی و نگرش او را تغییر دهد.
هنگامی که نوجوان بتواند به مشاور اعتماد کند، مهم است که رابطه آنها یک رابطه منحصر به فرد و بدون دخالت سایر اعضای خانواده باشد. مشاور باید بی طرف باشد و نوجوان را همان گونه که خود می بیند بپذیرد.
این وظیفه مشاور است که محیطی امن و مطمئن برای نوجوان فراهم کند. کودک یا نوجوان باید بتواند آزادانه اظهار نظر کند و بدون آسیب رساندن به خود، مشاور و یا تخریب هر گونه اموالی، اظهار نظر کند.
رابطه نوجوان و مشاور باید یک رابطه محرمانه باشد تا نوجوان احساس امنیت کند و بتواند به مشاور اعتماد کند. اگرچه رازداری در این رابطه ضروری است، اما محدودیت هایی نیز دارد.
رابطه کودک و مشاور باید هدف داشته باشد. ضروری است که کودک یا نوجوان دلیل فرستادن خود را برای مشاوره بداند. احساس سردرگمی و درماندگی فقط روند درمانی را محدود کرده و رابطه را مختل می کند.
مهمترین رابطه نوجوان و مشاور، رابطه انتقالی است که در آن نوجوان مشاور را بزرگسال مهمی مانند مادر، پدر یا هر شخص دیگری در زندگی خود می بیند.
انتقال می تواند به طور مثبت یا منفی بر رابطه درمانی تأثیر بگذارد. گاهی اوقات، انتقال متقابل ممکن است در جایی اتفاق بیفتد که مسائل حل نشده خود مشاور ممکن است بر رابطه درمانی تأثیر بگذارد.
ملاحظات اخلاقی
هنگام مشاوره با نوجوانان، ملاحظات اخلاقی زیادی باید در نظر گرفته شود. در مشاوره کودک و نوجوان، نه تنها رضایت آگاهانه والدین، بلکه رضایت مراجع نیز مهم است.
مشاور ممکن است محرمانگی را زیر پا بگذارد و در صورتی که مراجعه کننده قصد خودکشی، قتل یا هر نوع سوء استفاده داشته باشد، به ارگان های خاصی گزارش دهد. همچنین برای مشاور ضروری است که هر یک از جلسات خود را به دلایل قانونی آینده مستند کند و مراجع را از آن مطلع کند.
ویژگی های مشاور
ایجاد یک رابطه هماهنگ و قابل اعتماد با نوجوان برای درمانگر حیاتی است. برای رسیدن به این هدف، مشاور باید مستقر، پایدار و واقعی باشد. ایجاد هماهنگی در رابطه بسیار مهم است.
مشاور همچنین باید بتواند با نوجوان همدردی کند و با “کودک درون” خود در ارتباط باشد. مشاور اگر بتواند کودک را از طریق دنیای خود ببیند، به احتمال زیاد قادر به درک کودک است.
وقتی کودک یا نوجوانی به مشاوره معرفی می‌شود، عموماً می‌ترسند و به دنبال پذیرش هستند. مشاور باید خود واقعی نوجوان را هرچقدر هم که «تاریک» باشد، بپذیرد.
تنها در صورتی که مشاور بی طرف، بی تعصب و قضاوت نباشد، کودک یا نوجوان احساس پذیرش و درک می کند. یکی دیگر از ویژگی های مهم یک مشاور، «جدایی عاطفی» است.
مهم ترین تغییرات دوره نوجوانی
در ادامه مهم ترین تغییراتی که در دوره نوجوانی ایجاد می شود، چه از نگاه شناختی و چه از نگاه جنسی را مورد بررسی قرار میدهیم.
1. بلوغ شناختی در دوره نوجوانی
به عقیده بهترین مشاور نوجوان؛ بلوغ شناختی در واقع به منزله تغییراتی در کارکردهای اجرایی مغز است و به نوعی فرد با افزایش توانایی ها رو به رو خواهد شد. به عنوان نمونه نوجوان در این دوره این توانایی را به دست خواهد آورد که به خود نگری و خود گردانی بپردازد و مواردی نظیر افزایش قدرت فکر منطقی و انتزاعی، رابطه با همسالان و موقعیت های اجتماعی و جامعه پذیری و… را تجربه کند.
2. بلوغ جنسی در دوره نوجوانی
در دوره نوجوانی فرد دچار تغییراتی جسمی می شود که این تغییرات منجر به رشد جسمی، جنسی و ایجاد توانایی تولید مثل می گردند. به نوعی می توان گفت که در این دوره افراد انواع تغییرات جسمی و رشدی را تجربه خواهند نمود.
3. عزت نفس در دوره نوجوانی
عزت نفس یکی دیگر از مواردی است که فرد در دوره نوجوانی رفته رفته آن را احساس می کند و به واسطه آن میزان موفقیت های خود را بهتر درک کرده و نسبت به تایید و احترام همسالان، اعضای خانواده، معلم و جامعه نیز توجه و ادارک بیشتری پیدا خواهد نمود.
برای آن که نوجوان به عزت نفسی مطلوب دست پیدا کند پیش از هر چیزی بایستی نسبت به ظاهر جسمانی خود احساسی مثبت داشته باشد و در بین همسالان و خانواده خود مورد ارزش و مفید انگاشته شود.
از دیگر عوامل تاثیرگذار در عزت نفس نوجوان می توان به توانایی های ورزشی، استعدادهای خاص و دستاوردهای تحصیلی و عکس العملی که از سوی اطرافیان خود در قبال این موارد دریافت می کند اشاره کرد. این حسِ مورد تایید قرار گرفتن باعث می شود که نوجوانان بیشتر ترجیح دهند که در بین همسن و سالان خود وقت بگذرانند. گاهی اوقات ممکن است نوجوانان در حفظ عزت نفس خود به مشکل بربخورند و به همین دلیل نیاز است که مهارت های حفظ عزت نفس و به نوعی افزایش عزت نفس را در کلینیک روانشناسی نوجوانان و به وسیله مشاور روانشناس نوجوان آموزش ببینند.
شکل گیری هویت نوجوانی
از نظر روانشناس مشاور نوجوان در کلینیک نیک داد در دوره نوجوانی هویت جنسی و جنسیتی افراد شکل میگیرد و در کنار هویت جنسی، شکل گیری هویت اخلاقی، ارزشی و اعتقادی او نیز انجام می شود.
مغز پرسشگر را می توان یکی از مشخصه های انحصاری آدم ها به شمار آورد و هنگامی که فرد به سنی رسید که قادر به تفکر انتزاعی بود سوال و ابهاماتی در رابطه با فلسفه هستی در ذهن او به وجود خواهد آمد.
براساس نظر مشاور روانشناس نوجوان احتمال دارد در این دوره، نوجوان در رابطه با هویت خود دچار ابهام و سردرگمی شود و در چنین حالتی نیاز است که از راهنمایی های یک روانشناس نوجوان و خدمات مشاوره نوجوان کمک بگیرد.
مراحل نوجوانی
این که والدین با مراحل رشد نوجوان خود آشنایی داشته باشند باعث می شود که بهتر در هر مرحله با فرزند خود ارتباط برقرار نموده و به فرزند نوجوان خود در حل مسائل و مشکلات کمک کنند. علاوه بر آن آگاهی از این مراحل به پدر و مادر این امکان را می دهد تا در صورت عدم توانایی لازم در حل مسائل، به منظور بهبود وضعیت نوجوان خود از یک دکتر روانشناس نوجوان خوب و معتبر در مرکز مشاوره نوجوانان کمک بگیرند. در ادامه به بررسی مراحل مختلف نوجوانی خواهیم پرداخت.
1.اوایل نوجوانی
اوایل نوجوانی که مربوط به سن 12 تا 14 سالگی فرد است حامل اساسی ترین تغییرات فرد در زمینه جسمانی، رفتاری و نگرشی می باشد. در این دوره غالبا نوجوان از معمولی ترین عادات افراد خانواده نیز شروع به انتقاد می کند و بیشتر مایل به برقراری ارتباط و گذران وقت با همسن و سالان خود هستند و مراقبت های شدید والدین آن ها را عصبی می کند. در این دوره نوجوانان به ظاهر و سبک لباس پوشیدن خود اهمیت بیشتری داده و ممکن است دیگر تمایلی به پیروی از ارزش های خانوادگی خود نداشته باشند.
در اوایل نوجوانی غالبا فرد روحیه ای خود مختار به خود خواهد گرفت و این موضوع گاهی زمینه ساز گرفتن حالتی تدافعی در برابر افرادی چون پدرو مادر، معلمین و… خواهد شد. براساس نظر بهترین مشاور نوجوان در اوایل نوجوانی فرد رفتارهای جدیدی را کسب نموده و در کل علاقه بیشتری نسبت به پیدا کردن دوستانی جدید از خود نشان خواهند داد اما در این بین باز هم اکثر آن ها نسبت به اعضای خانواده و دوستان قبلی تمایل داشته و به ارزش های خانواده پایبند هستند. به طور کلی اوایل نوجوانی دوره آشوب شناخته شده و غالبا نوجوان در این دوره با حس بیگانگی شدیدی درگیر خواهد بود.
2. اواسط نوجوانی
این مرحله سن 14 تا 16 سالگی را شامل می شود. در این دوره نوجوان سعی داشته به اهداف خود در رابطه با استقلال دست پیدا کند و به طور معمول در این رابطه با والدین دچار تعارضاتی خواهند شد. در این دوره اگر چه فرد خود را از خانواده متفاوت و منحصر به فرد می داند ولی می تواند همچنان با اعضای خانواده متحد بماند.
3. اواخر نوجوانی
اواخر نوجوانی و در واقع از سن 17 تا 19 سالگی نوجوان در پی علایق تحصیلی، هنری، موسیقی، فعالیت های ورزشی و پیوندهای اجتماعی رفته و نسبت به خود به درک روشن تری می رسد و به برخی از گروه ها احساس تعلق پیدا خواهد نمود. غالباً نوجوان سازگار نسبت به انتخاب های خود در زمینه علایق، سرگرمی ها، دوستی ها و فعالیت ها احساس رضایت خواهد داشت و البته به این موضوع به خوبی واقف است که در سنین جوانی برای پیشرفت و اصلاح جا دارد.
تا به این جا به خوبی نسبت به تغییرات مهم و اصلی نوجوانان آگاهی پیدا نمودیم و به نوعی در رابطه با نوجوانان به یک اطلاعات کافی و نسبی رسیدیم اما برخی مواقع نوجوانان در این دوره اختلال ها و مشکلات رفتاری را تجربه می کنند و از این رو نیاز است که مورد توجه بیشتری از سوی والدین قرار گرفته و همچنین در کلینیک مشاوره نوجوان تحت نظر یک متخصص روانشناسی نوجوانان به مشکلات آنان پرداخته شود.
این که این اختلال ها درمان شوند بسیار حائز اهمیت است و عدم توجه به آن ها می تواند والدین را به دردسر بیندازد. در صورت کنترل این اختلالات و مشکلات، کنترل سلامت فرد، خانواده و جامعه در آینده نیز امکان پذیر خواهد بود. از این رو نیاز است که حتما به فکر حل مشکل و اختلالات نوجوانان باشید.
انواع مشکلات و اختلالات در نوجوانان
در ادامه انواع مشکلات و اختلالاتی که در کودکان و نوجوانان در مرکز مشاوره خانواده و روانشناسی کودک و نوجوان نیک داد قابل درمان هستند را مورد بررسی قرار خواهیم داد:
1. مشکلات هویتی نوجوانان
منظور از مشکلات هویتی، بلاتکلیفی در رابطه با مواردی چون هدف ها، دوستی ها، رفتار جنسی، انتخاب شغل، ارزش های اختلاقی و… است که البته نمی توان به آن به عنوان اختلالی روانی نگاه کرد. مشکلات هویت برای نوجوانان بسیار آزاردهنده خواهد بود و برای عبور نوجوانان از این دوره نیاز است که یک مشاور نوجوان خوب آن ها را راهنمایی کند.
2. سوء مصرف مواد مخدر در نوجوانان
عواملی چون تعارض خانوادگی، روابط با همسالان، رویدادهای فشارزای زندگی و نیز عدم نظارت والدین می تواند نوجوانان را به سمت مصرف مواد بکشاند. لذا نیاز است که نوجوانان به خوبی با مداخلات کاهش دهنده عوامل خطرساز آشنایی پیدا نمایند.
3. اضطراب در نوجوان
متأسفانه در بین کودکان و نوجوان، اضطراب یک اختلال شایع است و به طور معمول فردی که در کودکی دچار اختلالات اضطرابی است در آینده و در سن نوجوانی نیز با مشکلات روان شناختی مختلفی درگیر خواهند بود. از دیگر اختلالات اضطراب شایع در دوره بلوغ می توان به پانیک و هراس اجتماعی اشاره نمود. با توجه به این که این اختلال ها ممکن است تاثیری منفی بر روی عملکرد اجتماعی و تحصیلی افراد داشته باشد لذا نیاز است که حتما در دوره نوجوانانی اضطراب فرد زیر نظر یک روانشناس نوجوان خوب درمان گردد.
4. پرخاشگری در نوجوانان
پرخاشگری و تعارض نسبت به حقوق دیگران نیز در بسیاری از کودکان و نوجوانان دیده می شود و این اختلال ممکن است به دلیل روش تربیتی تنبیهی و خشن، عدم نظارت مطلوب والدین، اختلاف های خانوادگی، کمبود کفایت اجتماعی در افراد خود را نشان دهد. از این رو بایستی در همان دوره نوجوانی، به کمک یک مشاور نوجوانان مشکل پرخاشگری در افراد درمان گردد.
5. افسردگی در نوجوانان
تغییرات عاطفه نیز در سنین نوجوانی در افراد دیده می شود و در صورت طولانی بودن مدت زمان این تغییرات بایستی خانواده نسبت به این موضوع توجه نشان داده و به فکر درمان افسردگی فرزند خود باشد. مواردی چون بی انگیزگی، افت تحصیلی، خستگی زود هنگام، تغییر در خواب و خوراک، بی علاقگی و … را می توان از علائم افسردگی در نوجوانان برشمرد.
مرکز مشاوره نیک داد با توجه به برخورداری از روانشناسانی مجرب ارائه دهنده بهترین خدمات در زمینه درمان مشکلات نوجوانان به شما عزیزان می باشد.
نتیجه
در این مقاله به این موضوع پرداختیم که مشاوره نوجوان به چه معناست. همچنین دلایلی که کودک یا نوجوان شما ممکن است نیاز به مشاوره داشته باشد و فرآیندهای مشاوره نوجوان را بررسی کردیم.