مشاوره گروه درمانی

در این مطلب از مجله روانشناسی نیک داد قصد داریم در رابطه با موضوع «وسواس» صحبت کنیم. انواع وسواس را مورد بررسی قرار دهیم و همچنین راه های درمان وسواس فکری – عملی (هم دارویی و هم غیر دارویی) را با شما به اشتراک بگذاریم. بعد از مطالعه این مطلب شما میتوانید در خصوص وسواس تصمیم بگیرید که آیا به وسواس مبتلا هستید؟ چه روش های درمانی برای وسواس مناسب شماست؟ و چگونه یک مرکز مشاوره درمان وسواسی خوب پیدا کنیم. با ما همراه باشید!

پیش از آنکه به بیان روش‌های درمان وسواس فکری – عملی بپردازیم، لازم است تعریفی جامع از این اختلال را در اختیار شما عزیزان قرار دهیم.

قبلا در مطلبی به شکل مفصل به این سوال که «وسواس چیست» پاسخ دادیم. همچنین در مطالبی به روش های شناسایی وسواس و انواع وسواس پرداختیم. با این حال در این مطلب نیز این موارد را به اختصار بیان می کنیم و تمرکز را بر روی روش های درمان وسواس قرار می دهیم.

همانطور که میدانید، اختلال وسواس، خود به سه گونه‌ی وسواس فکری(Obsessions)، وسواس عملی(Compulsions) و وسواس فکری – عملی (Obsession-Compulsion Disorder) تقسیم‌بندی می‌شود. که در ادامه این موارد را با مثال توضیح می دهیم.

اختلال وسواس فکری

طبق نظر مشاور درمان وسواس؛ وسواس فکری را می توان افکار، تصاویر ذهنی و یا تکانه های مدام و پی در پی و مزاحمی دانست که فرد را آزرده خاطر ساخته و همچنین افراد کنترلی بر روی آن ها ندارند. به طور معمول افراد تمام تلاش خود را برای مقابله با این افکار و یا توقف آن ها به کار می گیرند.

اختلال وسواس عملی

در این نوع وسواس، فرد مدام رفتارهایی با تشریفات طولانی نظیر شستن دست، چک کردن و مرتب کردن چیزی را تکرار می کند. البته لازم به ذکر است که برخی دیگر از نشانه های وسواس نا آشکار می باشند و از بین آن ها می توان به دعا کردن، شمردن اشاره نمود.

به نوعی می توان گفت که برخی از افراد دارای وسواس فکری – عملی (OCD)  هستند و مدام ذهن خود را درگیر انجام یک سری از تشریفات نموده و در صورتی که آن ها را انجام ندهند اضطراب به سراغ آن ها آمده و حالتی عصبی پیدا می کنند. که در ادامه بیشتر راجع به این نوع اختلال صحبت می کنیم.

علائم و نشانه های وسواس عملی

شایع‌ترین علائم وسواس عملی عبارتند از: شستن مکرر دست‌ها و یا شستن طولانی مدت آنها با یک روش خاص؛ شمارش اشیا و حتی پله‌ها؛ بررسی مکرر قفل درب برای اطمینان از قفل بودن آن و … .

در برخی از بیماران مشاهده شده‌ است که اعمال مذکور بیش از یک ساعت زمان می‌برند تا فرد بیمار آنها را انجام دهد. اختلال اضطراب، اختلال تیک و افزایش خطر خودکشی از جمله خطراتی هستند که با این بیماری همراه می‌شوند.

اختلال وسواس فکری – عملی

این اختلال که با نام دیگر اختلال وسواسی – جبری (OCD) نیز شناخته می‌شود، یک اختلال روانی است که در آن فرد مبتلا، افکار خاصی را  مکررا تجربه می‌کند و خود را  نیازمند انجام برخی کارها به صورت تکرار مداوم آن اعمال احساس می‌کند. این علائم تا آنجایی پیش می‌روند که سبب پریشانی و اختلال در فعالیت‌های روزمره‌ی وی‌ می‌شوند.

متخصصان روانشناسی بالینی و درمان وسواس معتقدند که غالباً بیشتر ما انسان ها به نوعی در زندگی خود تجربه افکار وسواسی جزئی نظیر بررسی قفل، راه رفتن بر روی سنگ فرش های پیاده رو، چک کردن اجاق گاز را داریم.
اما حتی در صورت تجربه این موارد باز هم این افکار وسواسی سطحی و گذرا هستند. این در حالی است که افرادی که درگیر مشکل وسواس و یا اختلال وسواس می باشند دست کم در طی یک روز یک ساعت و یا حتی بیشتر را به کارهای وسواسی خود اختصاص می دهند. و این موضوع باعث می شود که به طور کلی فعالیت روزمره این افراد مختل شود.

افرادی که درگیر مشکل وسواس و یا اختلال وسواس هستند، دست کم در طی یک روز؛ یک ساعت و  بیشتر را به کارهای وسواسی خود اختصاص می دهند.

عوامل ایجاد وسواس

از جمله عوامل موثری که در پدید آمدن وسواس در فرد دخیل هستند می‌توان به عوامل ژنتیکی، خطرات محیطی مانند سابقه کودک آزاری و حوادث استرس‌زا،  ابتلا به برخی عفونت‌ها، کمبود سروتونین و کمبود برخی ویتامین‌ها مانند B₁₂ اشاره کرد.

پزشکان برای سنجش شدت وسواس از مقیاس‌های خاصی مانند مقیاس وسواس اجباری ییل-براون (Y-BOCS) استفاده می‌کنند. از جمله اختلالاتی که علائم مشابهی با اختلال وسواس فکری-عملی دارند می‌توان به اختلال اضطراب، اختلال افسردگی اساسی، اختلال تیک، اختلال خوردن و اختلال شخصیت وسواسی اجباری اشاره کرد.

برخی از افکار وسواسی

در ادامه چند مورد از افکار وسواسی را مورد بررسی قرار می دهیم:

1. ترس از آلودگی

یکی از شایع ترین افکار وسواسی که نیاز به مشاوره وسواس و درمان دارد، ترس از آلودگی است. متأسفانه برخی از افراد ممکن است در یک روز 5 تا 6 ساعت را به ضدعفونی کردن اتاق بپردازند. وسواس در این افراد حتی برخی مواقع به جایی می رسد که فرد به دلیل ترس از کثیف شدن اتاق خود ممکن است اعضای خانواده را نیز به اتاق خود راه ندهد!

2. ترس از آسیب زدن به خود و دیگران

بین مراجعین به مرکز کلینیک نیک داد خانمی بود که به دلیل علاقه بسیار به همسر و پسر خود مدام از این بابت نگرانی داشت که به آن ها صدمه ای وارد کند. این گونه از اختلال باعث می شود که فرد به تصویر سازی هایی در ذهن خود بپردازد و در هنگام فکر کردن به افکارش دچار هراس شود.

3. نیاز به تقارن

این مورد از اختلال فرد را ملزم و موظف می نماید که چیدمان تمامی وسایل و یا اشیاء را به صورت متقارن انجام دهد و عدم اجرای این تقارن سبب ناراحتی و درگیری ذهن فرد می شود.

 از دیگر افکارهای وسواسی همچنین می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• وسواس جنسی
• پرخاشگر
• وسواس مذهبی ( در این نوع وسواس در واقع فرد در ذهن خود افکاری توهین آمیز در رابطه با دین و مذهب خود را مدام مرور می کند.)

در کلینیک درمان وسواس نیک داد با توجه به در نظرگیری تمامی جوانب درمانی بهترین روش درمانی برای معالجه وسواس افراد به کار برده می شود. به منظور درمان وسواس هم طرحواره درمانی و شناختی درمانی و هم روان پویشی قابل اجراست و در نهایت با هر نوع روش درمانی شما می توانید با به کارگیری تکنیک های معرفی شده از سوی دکتر روانشناس رفته رفته افکار و رفتارهای وسواسی را کنار بگذارید.

روش‌های درمان وسواس فکری – عملی

اکثر افرادی که به اختلال وسواس فکری- عملی مبتلا می‌شوند، در اولین مراحل بروز بیماری، برخی از علایم خفیف را نشان می‌دهند که در این مراحل می‌توان از تشدید علایم به طور کلی جلوگیری و فرد را درمان کرد. درمان این بیماری یک درمان سه مرحله‌ای شامل روان‌درمانیِ شناختیِ رفتاری، رفتار درمانی و در نهایت دارو درمانی است.

رفتار درمانی

در مرحله‌ی رفتار درمانی، اثر بخشی درمان رویارویی و بازداری از پاسخ(ERP) انجام می‌گیرد. برای پیشگیری از عادات وسواسی، پزشک به بیمار کمک می‌کند تا بیمار در طولانی مدت در شرایط استرس‌زا قرار بگیرد و به وی کمک می‌کند تا این استرس و اضطراب بی‌مورد از بین برود و اصطلاحا بیمار با خود درگیر شود و آنقدر این کار انجام می‌شود تا بیمار به مرحله‌ای برسد که هیچ اجباری برای انجام آن فعالیت خاص احساس نکند.

مشاهدات نشان می‌دهندکه در طولانی مدت، درمان شناختی رفتاری اثرات ماندگارتری بر روی بیمار دارد.

دارو درمانی

در درمان دارویی از داروهای مهارکننده‌ی انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) استفاده می‌شود. از آنجایی که ترشح سروتونین که نوعی انتقال دهنده‌ی عصبی در مغز می‌باشد در این افراد کمتر از حد نرمال است، این داروها سبب افزایش ترشح سروتونین در مغز بیمار می‌شوند.

به بیان علمی می‌توان گفت که این داروها با اتصال به گیرنده‌های بازجذب سروتونین، مانع از بازجذب سروتونین ترشح شده در فضای سیناپسی( فضایی که دو نورون در تماس با یکدیگرند و از طریق این فضا با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند) می‌شوند.

کاربرد عمده‌ی این داروها درمان اضطراب، افسردگی و سایر اختلالات خلقی است.

پس از اتصال این داروها به گیرنده‌های هدف، تراکم سروتونین در سیناپس‌ها افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه سروتونین به مدت بیشتری در سیناپس باقی می‌ماند و از این طریق نورون‌های بیشتری را تحریک به تولید پالس عصبی می‌کند. با بازجذب سروتونین و تخریب آن، پالس عصبی و در نتیجه انتقال پیام عصبی پایان می‌یابد.

از جمله داروهای رایج این گروه برای درمان اختلال وسواس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. الانزاپین
2. اس‌سیتالوپرام
3. پاروکستین
4. ریسپریدون
5. سرترالین
6. سیتالوپرام
7. فلوکستین

از جمله اثرات جانبی رایج این داروها اسهال، کم‌خوابی، سردرد و هیجان می‌باشد. اگر درمان دارویی، توسط یکی از داروهای SSRI موفقیت آمیز نبود، پزشک آن دارو را با یک داروی دیگر از همین گروه و یا کلومیپرامین تعویض می‌کند. از آنجایی که کلومیپرامین اثرات جانبی زیادی در بیمار ایجاد می‌کند، از آن به عنوان آخرین داروی تجویزی یاد می‌شود.

سایر روش های درمانی

1. خوردن بلغور جوی دوسر به عنوان ناشتا.
2. از آنجایی که فرنجمشک مانع از بالا رفتن تپش قلب، افسردگی، اضطراب، سردرد و بی‌خوابی می‌شود، خوردن دمنوش این گیاه به صورت مرتب می‌تواند موثر واقع شود.
3. آروماتراپی به کمک روغن‌های معطر مانند اسطوخودوس یا روغن رزماری که برای این کار به مدت 30 دقیقه در وان آب گرم حاوی این روغن‌ها به خود استراحت دهید.
4. خوردن غذاهای حاوی ویتامین B₁₂. از آنجایی که کمبود کوبالامین( B₁₂) سبب ایجاد آسیب مغز و سیستم عصبی مرکزی و همچنین بروز بیماری OCD می‌شود، نیاز است که آن را در برنامه‌ی غذایی خود بگنجانید. از جمله غذاهای حاوی این ویتامین می‌توان به جگر، صدف، ماهی، تخم‌مرغ، لبنیات کم‌چرب و محصولات غنی شده‌ی سویا اشاره کرد.
5. مصرف غذاهای حاوی منیزیم. وظیفه‌ی این یون در بدن ریلکس شدن، حفظ ریتم قلب، حفظ فعالیت طبیعی عضلات و سیستم عصبی، تقویت سیستم ایمنی بدن و محکم کردن استخوان‌ها می‌باشد. منابع غذایی که حاوی یون منیزیم هستند عبارتند از عدس، لوبیا، دانه‌ها، آجیل، غلات سبوس‌دار، سبزیجات برگ‌دار تیره، موز ، آووکادو و میوه‌های خشک شده.
6. گل راعی به علت دارا بودن خواص ضد افسردگی می‌تواند سطح سروتونین بدن را تحت تاثیر قرار دهد. دمنوش روزانه‌ی این گیاه سبب درمان اضطراب و افسردگی افراد مبتلا به OCD می‌شود. این گیاه عوارض جانبی شناخته شده‌ای ندارد از این رو می‌توانید دمنوش آن را 3-2 بار در روز مصرف کنید.
7. استفاده از طب سوزنی.
8. استفاده از درمان‌های هومیوپاتی یا همسان‌درمانی. در این روش، درمان بر اساس داروهای طبیعی صورت می‌گیرد و سبب ایجاد توازن در حالات ذهنی و عاطفی فرد می‌شود. داروهایی که برای درمان علائم OCD در هومیوپاتی استفاده می‌شوند، می‌توانند علائمی مانند ترس، اضطراب، حملات هراس، نوسانات خلقی و همچنین رفتار جبرگرایانه را درمان کنند. این داروها بسته به شدت بیماری توسط متخصص تجویز می‌شوند.
9. انجام نرمش و ورزش روزانه، یوگا، ریلکسیشن و مدیتیشن.
10. روان درمانی

مشکلاتی که وسواس ایجاد می کند

وسواس فکری حتی ممکن است به غیر از آزرده خاطر نمودن فرد سبب به خطر افتادن عملکرد بین فردی و نیز موقعیت شغلی و اجتماعی فرد شود. به طور معمول رفته رفته اختلال وسواس با اختلالات دیگری چون افسردگی نیز همراه می شود.

براساس تحقیقات 25 تا 50 درصد افرادی که درگیر اختلال OCD هستند به افسردگی دچار شده و غالباً اختلال وسواس فکری عملی با اختلال خلقی و اضطرابی همراه می گردد.

حساسیت و تشریفات پی در پی و مدام افراد وسواسی باعث می شود که دوستان این افراد از آن ها فاصله بگیرند و حتی این حساسیت ها و تأخیر های همیشگی ممکن است سبب از دست رفتن شغل فرد نیز شوند.

در زمینه وراثت نیز می توان عوامل ژنتیکی را موثر تلقی نمود و براساس تحقیقات صورت گرفته در سال های گذشته بر روی دوقلوهای دو تخمکی و یک تخمکی  پژوهشگران مبحث وراثت را تأیید نموده اند.

نتیجه گیری

در این مطلب از مجله روانشناسی نیک داد به بررسی انواع اختلال وسواس و روش های درمان آن ها پرداختیم. قطعا موضوعات دیگری هم هستند که ممکن است در مثال ها به آن ها اشاره نشده باشد. با این حال شما با مطالعه این مطلب آشنایی خوبی با انواع اختلالات وسواس و روش های درمان پیدا می کنید.

اگر پس از خواندن این مطلب به این نتیجه رسیده اید که شما نیز دچار وسواس هستید می توانید با مراجعه به کلینیک درمان وسواس نیک داد از بهترین روش های درمانی برای رهایی از وسواس بهره مند گردید. در این مرکز با توجه به حضور تیمی از روانشناسان و روانپزشکان در صورت نیاز دکتر روانشناس در زمینه درمان شما بسته به نیاز به منظور بهره مندی از درمان های جانبی بدون عوارض نظیر نوروفیدبک ، بیوفیدبک به نوروتراپیست ارجاع داده و یا این که شما را به منظور درمان زیر نظر یک روانپزشک قرار خواهد داد.

جهت رزرو وقت مشاوره درمان وسواس می توانید از طریق دکمه زیر اقدام کنید. کارشناسان ما در مرکز نیک داد در اسرع وقت جهت هماهنگی های بعدی با شما تماس حاصل میکنند.

همچنین شما میتونید از طریق انتهای همین صفحه در صورت داشتن سوال اقدام کنید. متخصصین بالینی در اسرع وقت پاسخ سوالات شما را خواهند داد.