وسواس فکری چیست؟ دلایل و راه های درمان

برای پاسخ به این سوال که «وسواس فکری چیست» در ابتدا به بیان کلی وسواس می‌پردازیم زیرا که وسواس فکری یکی از جنبه‌های این اختلال می‌باشد. ما و بسیاری

از اطرافیانمان در برخی مواقع  دچار افکار و اعمال وسواسی می‌شویم اما به این معنی نیست که  دچار وسواس شده‌ایم. حتی وجود این افکار مزاحم به شرط آنکه زندگی عادی را تحت الشعاع قرار ندهند به معنای وسواس فکری نیستند. در این مطلب از مجله روانشناسی نیک داد به بررسی اختلال وسواس فکری می پردازیم و انواع و دلایل بروز آن را مورد بررسی قرار می دهیم. در انتها نیز راه های درمان وسواس فکری را بیان می کنیم. با ما همراه باشید!

اختلال وسواس چیست؟

وسواس یک تغییر حالت عصبی است که به صورت مداوم و برخلاف خواسته‌ی بیمار و به صورت ناخودآگاه به وجود می‌آید و باعث ایجاد پالس‌های عصبی در مغز این افراد می‌شود. نتیجه‌ی این پالس‌های عصبی ایجاد ناراحتی و اضطراب در فرد می‌باشد که برای رهایی از فشار عصبی حاصل، اقدام به انجام اعمالی خاص به صورت تکراری می‌کند.

 چرخه‌ی وسواس فکری-عملی در فردی که دچار بیماری وسواس است آنقدر شدید می‌باشد که او را مجبور می‌کند تا وقت زیادی را برای انجام کارهای روزمره‌ی خود صرف کند و این امر زندگی  وی را دچار مشکل می‌کند.

وسواس در کودکان معمولا با بروز نشانه‌هایی مانند رفتارهای پرخاشگرانه، لجبازی با اطرافیان، تکرار برخی کلمات خاص و یا برخی علائم مشابه، بروز پیدا می‌کند.

دلایل ابتلا به وسواس فکری چیست؟

1. سابقه خانوادگی
2. سابقه کودک آزاری یا رویدادهای استرس‌زای دیگر.
3. زندگی پر استرس.
4. ابتلا به برخی از عفونت‌ها.
5. تغییرات جسمانی.
6. عوامل محیطی.
7. کمبود سروتونین.
8. کمبود برخی ویتامین‌ها مانند B12 و …
9. کمبود برخی یون‌های معدنی مانند منیزیم.
10. برخی عوامل ناشناخته‌ی دیگر.

اختلال افسردگی اساسی و اختلال دو قطبی اغلب با اختلال وسواس فکری به صورت همزمان اتفاق می‌افتند. تحقیقات نشان می‌دهد بین 60 تا 80 درصد کسانی که به  اختلال وسواس فکری دچار می‌شوند، در طول زندگی خود دچار یک دوره افسردگی اساسی شده‌اند. برای ارزیابی شدت وسواس نیز از مقیاس وسواس اجباری Yale-Brown (Y-BOCS) استفاده می‌شود.

تاثیرات وسواس بر زندگی فرد بیمار

به اعتقاد مشاور بالینی، وسواس فکری می تواند مشکلات عدیده ای بر زندگی شخص وارد کند اگر در زمان درست جهت درمان مراجعه نکند، مدت ها با این بیماری دست وپنجه نرم خواهد کرد. برخی از این تاثیرت عبارتند از:

1. اتلاف زمان زیادی از روز.
2. حواس‌پرتی و عدم وجود تمرکز.
3. عقب افتادن از کارهای اصلی زندگی مانند تحصیل، مطالعه و در نهایت افت تحصیلی.
4. خستگی ذهنی و بی‌حوصلگی که درنتیجه فرد توانی برای فکر کردن به موضوعات مهم زندگی خود را نخواهد داشت.
5. به وجود آمدن مشکل در برقراری ارتباط با دیگران.
6. کاهش سطح کیفیت زندگی.

در وسواس فکری افکار، تمایلات یا تصورات دوره‌ای که سبب مزاحمت اجباری و ناخواسته در فرد می‌شوند و اضطراب یا ناراحتی فرد را به دنبال دارند. درپی ایجاد این افکار، فرد تلاش می‌کند تا این علائم را نادیده بگیرد، از این رو با پرداختن به افکار یا فعالیت‌های وسواسی دیگری سعی در خنثی کردن این افکار دارد.

انواع وسواس های فکری رایج

1. وسواس آلودگی مانند وسواس به مایعات بدن، میکروب‌ها، بیماری‌ها، آلاینده های محیطی، حساسیت به صداهای آزار دهنده(میسوفونیا) و لکه‌های کثیف ایجاد شده بر روی لباس.
2. نگرانی درباره‌ی توهین کردن، بروز خشونت و از دست دادن کنترل خود.
3. ترس از آسیب زدن به دیگران حتی به صورت اتفاقی و غیر عمدی.
4. وسواس های کمال گرایانه که از جمله‌ی آنها می‌توان به وسواس تقارن، ناتوانی در دور انداختن اشیاء غیر ضروری و همچنین ترس از گم کردن اشاره کرد.
5. وسواس جنسی: در این مورد فرد بدون اینکه خودش بخواهد به سمت افکار جنسی متعارف و یا غیر متعارف در رابطه با اطرافیانش و حتی کودکان کشیده می‌شود و از داشتن چنین افکاری احساس گناه و شرمساری می‌کند.
6. وسواس مذهبی که در این حالت فرد دچار نگرانی بیش از حد در رابطه با برخی امور مانند زیر سوال بردن خدا، غلط بودن امور اخلاقی و یا توهین به مقدسات می‌شود.
7. وجود افکار بدبینانه در مورد خوش شانسی و بدشانسی اشیاء، اعداد و رنگ ها.
8. وسواس عملی.

رایج‌ترین وسواس های عملی

وسواس عملی که سبب ایجاد اجبار در فرد مبتلا به وسواس می‌شود، بخش دوم اختلال وسواس فکری-عملی می‌باشد. انجام اینگونه وسواس‌ها زمان‌بر هستند و انجام آنها فرد را از فعالیت‌های روزمره و حتی فعالیت‌های مهم زندگی باز می‌دارد. البته هر رفتار تکراری، وسواس عملی نیست.

به عنوان مثال داشتن ساعت خواب منظم و یا زمان مطالعه مشخص اگرچه نوعی رفتار‌های تکراری هستند اما جنبه‌ی مثبت دارند و سبب رشد فرد می‌شوند اما رفتارهای ناشی از وسواس، فرد را از حرکت در زندگی باز می‌دارند.

تفاوت دیگر وسواس عملی این است که اگر فرد این کارهای اجباری را انجام ندهد، دچار اضطراب شدید می‌شود .انواع وسواس‌های عملی شامل:

1. وسواس شستن دست‌ها بیش از حد اعتدال و یا به روش خاص؛ طولانی بودن بیش از حد دوش گرفتن، مسواک زدن یا دستشویی رفتن؛ نظافت بیش از حد وسایل و اشیاء منزل و محیط کار؛ دست نزدن به دستگیره درها و تماس نداشتن با مکان‌های ناآشنا برای جلوگیری از آلودگی.
2. وسواس چک کردن مداوم اجاق گاز، برق، شیر آب یا قفل درب؛ انجام و بیش از اندازه آزمایشات پزشکی برای اطمینان حاصل کردن از نبود هیچ گونه بیماری.
3. وسواس تکرار و چندباره خوانی یک پاراگراف؛ دوباره نویسی؛ تکرار فعالیت‌هایی مانند بلند شدن و نشستن؛ تکان دادن مکرر سر؛ چشمک زدن غیر عادی؛ ضربه زدن با انگشت و …
4. اجبارهای ذهنی که شامل مرور وقایع و فکر کردن مداوم به یک اتفاق مشخص به منظور جلوگیری از آسیب؛ دعا کردن‌های مداوم برای جلوگیری از آسیب؛ شمارش اعداد به منظور رسیدن به یک شماره‌ی خوب و امن می‌شوند.
5. پرسیدن سوال‌های مداوم و تکراری برای اطمینان حاصل کردن از هر موضوعی.

بهترین درمان برای وسواس فکری چیست؟

درمان وسواس یک درمان سه مرحله‌ای شامل روان‌درمانیِ شناختیِ رفتاری، رفتار درمانی و در نهایت دارو درمانی است. اما می‌دانید بهترین درمان برای وسواس فکری چیست، تلفیق رفتار درمانی و روش‌های دارویی با یکدیگر، بهترین درمان این مشکل است.

نتیجه گیری

در این مطلب از مجله نیک داد به بررسی وسواس فکری پرداختیم. انواع وسواس فکری و برخی از نشانه های عملی آن را مورد بررسی قرار دادیم و در انتها روش های مفید درمانی وسواس را ذکر کردیم. اگر شما هم نیاز به مشاوره درمان اختلال وسواس دارید میتوانید از طریق رزرو وقت مشاوره روانشناسی اقدام کنید. کارشناسان ما در مرکز بالینی نیک داد، آماده ارائه خدمات به شما عزیزان هستند. همچنین در صورت داشتن هرگونه سوال، میتواند از بخش انتهای صفحه سوالات خودتان را مطرح کنید تا پاسخ آن توسط متخصص مربوطه ارائه شود.