افکار وسواسی و اضطراب چه ارتباطی با هم دارند؟

آیا می‌دانستید افرادی که دچار عادات وسواس گونه می‌شوند، به علت اضطرابی که تجربه می‌کنند، مجبور به بروز این رفتارها می‌شوند؟ حتی در برخی موارد به دلیل وجود افسردگی در فرد، رفتارهای وسواس گونه بروز داده می شود. بروز وسواس در یک فرد، ریشه در عوامل مختلفی دارد که در این مطلب به بررسی «ارتباط افکار وسواسی و اضطراب» خواهیم پرداخت. اما در ابتدا به بیان انواع اضطراب و تفاوت آن با استرس می‌پردازیم.

استرس، هرگونه فشار ذهنی یا جسمی با منشاء خارجی یا درونی که فرد در برابر آنها احساس ناتوانی کرده و وی را عصبی کند، می باشد. اما اضطراب واکنش به استرس می‌باشد. وجود این دو حس به صورت طبیعی به فردکمک می‌کند تا بر موقعیت‌های چالش برانگیز غلبه کند. اما اگر استرس و اضطراب زندگی روزانه فرد را مختل کنند، نشان‌دهنده یک مسئله جدی‌ می‌باشد که باید به کمک یک متخصص آن را حل کرد.

اضطراب و دلهره، احساس ترس ناخوشایند و مبهمی است که با نگرانی‌هایی با منشا ناشناخته همراه می‌شود و سبب ایجاد عدم اطمینان، احساس درماندگی و در نهایت برانگیختگی فیزیولوژیکی در فرد بیمار می‌گردد. اضطراب یک احساس طبیعی در همه‌ی انسان‌ها می‌باشدکه در مواجه با موقعیت‌های جدید بروز پیدا می‌کند، اما مشکل از آنجایی آغاز می‌شود که این اضطراب، شدید و غیرعادی می‌شود.

طبقه بندی انواع اختلالات اضطراب

در ادامه انواع اختلالات اضطراب را بررسی میکنیم.

1. اضطراب فراگیر

این نوع اختلال در افرادی ایجاد می‌شود که دائما نگران وقوع یک اتفاقی ناگهانی و غیرمنتظره هستند. هرچند که این گونه اضطراب خطر زیادی را درپی ندارد اما زندگی فرد را دچار مشکل می‌کند. علایم این اختلال تپش قلب، تنگی نفس، خستگی، بی‌قراری، اختلال در تمرکز و حافظه و بی‌خوابی می‌باشد.

2. ترس‌های گوناگون

اینگونه ترس‌‌هارایج‌ترین گونه‌ی ترس‌ بیمارگونه در افراد می‌باشد که فرد در مواجهه با بعضی اشیاء، موقعیت‌ها و فعالیت‌های خاص دچار ترس شدید و غیر قابل کنترل می‌گردد. این اختلال معمولاً در نوجوان شروع می‌شود، اما پیشینه‌ی آن به دوران کودکی و مشکلات آن زمان برمی‌گردد.

3. اختلال پانیک

افرادی که دچار این نوع اختلال می‌شوند، حملات اضطرابی ناگهانی را تجربه می‌کنند که از چند دقیقه تا چندین ساعت به طول می‌انجامد. این اختلال عامل محرک خاصی ندارد و افراد مبتلا به این اختلال اغلب جوانان هستند. از علائم این اختلال می‌توان به تپش قلب شدید، احساس فشردگی قفسه سینه، عرق کردن، لرزش، گیجی، احساس عدم تعادل و … اشاره کرد. این علایم آنقدر شدید هستند که فرد را دچار ‌ترس از سکته قلبی و مرگ می‌کنند.

4. جمع هراسی

این اختلال در اواخردوره‌ی کودکی یا اوایل نوجوانی در فرد آغاز می‌شود.  درپی ترس از اشتباه کردن، ترس از صحبت کردن، غذا خوردن به هنگام حضور در جمع، فرد دچار لرزش صدا، سرخ شدن صورت یا بروز ترس‌های دیگری می‌شود و این اضطراب سبب گوشه‌گیر شدن وی می‌گردد. توجه داشته باشید که این اختلال با خجالت ساده تفاوت دارد.

5. اختلال استرسی پس از آسیب

نام دیگر این اختلال، سندرم موج انفجار و همچنین اختلال تنش‌زای پس از رویداد است. این اختلال در پی حادثه‌‌هایی از قبیل جنگ، تصادف، سوانح طبیعی و مشکلاتی از این قبیل که با استرس شدید همراه هستند به وجود می‌آیند و آسیب جدی ایجاد می‌کنند. 50% افرادی با این اختلال، دچار خواب‌های تکراری، به یادآوری خاطرات مبهم، از دست دادن تعادل، پرخاشگری شدید و … پس از گذشت سه ماه می‌شوند. اگر این علائم بیشتر از چند ماه طول بکشد، این احتمال که تا آخر عمر با فرد باقی بمانند بسیار زیاد است.

6. وسواس

در این اختلال، فرد دست به تکرار در اعمال و افکاری ثابت و اجتناب ناپذیر می‌زند. این بیماری  به صورت وسواس فکری، وسواس عملی یا به صورت وسواس فکری-عملی در فرد ظاهر می‌شود. در این اختلال ، فرد به صورت بیمارگونه به یک احساس، فکر یا عقیده‌ی تکراری و مزاحم می‌اندیشد و ساعت‌ها آن را تکرار می‌کند. حتی ممکن است این افکار وسواسی  باعث گرایش به انجام عادات وسواسی در فرد شوند مانند شستن مکرر دست، جابجا کردن اجسام در زاویه صحیح و … که هیچ‌ توجیه منطقی ندارد. شما میتوانید جهت اطلاعات به صفحه روش های درمان وسواس مراجعه کنید.

7. اضطراب اخلاقی

منشا این اختلال از 6-5 سالگی کودک در پی ایجاد تضاد میان نیازهای معقول کودک و وجدان اخلاقی وی به وجود می‌آیند. فروید معتقد است که اضطراب اخلاقی ناشی از سوپر ایگو می‌باشد و اضطراب روان‌نژندی از قدرت امیال و احساسات فرد منشا می‌گیرد.

عوامل جانبی مؤثر در ابتلا به افکار وسواسی و اضطراب

بر اساس تحقیقات، علاوه بر عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی، تغذیه نادرست نیز می‌تواند در ابتلا به اختلال اضطراب نقش داشته باشد. از دیگر عوامل موثر می‌توان به کمبود سروتونین، کمبود بعضی از آمینو اسیدها، منیزیم، اسید فولیک و ویتامین B12 و همچنین وجود عفونت‌ در بدن اشاره کرد که سبب تسریع ابتلای فرد به اضطراب می‌شوند. استفاده از دخانیات و مواد مخدر نیز در ایجاد این اختلال بی‌تاثیر نیست. همچنین مشاهده شده است که برخی از ضایعه‌های مغزی نیز می‌توانند سبب بروز افکار وسواسی و اضطراب شوند.

علائم و نشانه‌های استرس و اضطراب

از جمله علائم این اختلالات می‌توان به مشکلات پوستی، ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن، لرزش، تعریق زیاد، تغییرات اشتها، دل درد، تنفس سریع، ضربان قلب سریع، تکرر ادرار،افزایش وزن، گرفتگی عضلانی، تیک عصبی، ترس یا عصبانیت، خشم غیر منطقی، انتظار عذاب و عقوبت، مشکلات تمرکز، بی قراری، مشکلات خواب و وسواس اشاره کرد.

درمان افکار وسواسی و اضطراب

در بعضی مواقع، اضطراب اصولاً یک بیماری نیست و تنها واکنش طبیعی بدن است که بدون نیاز به پزشک قابل درمان می‌باشد. طی اینگونه اضطراب بیمار می‌تواند به خوبی کنترل وقایع را به دست بگیرد. اینگونه اضطراب طبیعی با روش‌هایی مانند حمام رفتن، تنفس عمیق، صحبت کردن با اشخاص صمیمی و مورد اعتماد، استراحت در یک اتاق تاریک و دیگر روش‌ها قابل کنترل است.

اگر این اضطراب و استرس از حد نرمال تجاوز کند، بر اساس تشخیص پزشک معالج از داروهایی که برای درمان اضطراب استفاده می‌شوند، می‌توان استفاده کرد. از داروهایی که برای درمان اضطراب استفاده می‌شوند می‌توان به فلوکستین (پروزاک)؛ داروهای خانواده‌ی بنزودیازپین مانند لورازپام (آتیوان) و یا دیازپام (والیوم)؛ مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین مانند پاروکستین (پاکسیل) و یا سرترالین (زولافت) و… اشاره کرد. توجه داشته باشید که این داروها بسیار اعتیاد آور هستند و وابستگی و حتی اعتیاد دارویی ایجاد می‌کنند. به همین علت به این روش‌های دارویی باید به عنوان یک درمان کوتاه مدت نگاه کرد.

علاوه بر درمان‌های دارویی، درمان‌های غیر دارویی نیز وجود دارد که آموزش‌های داده شده در این روش‌ها در راستای مقابله‌ی مؤثر با عوامل تنش‌زا است. از جمله‌ این روش‌ها می‌توان به مدیتیشن، حساسیت زدایی، توقف افکار وسواسی و اضطراب و … اشاره کرد.