ریزش موی سکه‌ای یا آلوپسی آره‌آتا یکی از انواع ریزش مو است که به دلیل نمود واضح، برای فرد بسیار ناراحت‌کننده است. این اتفاق ناشی از اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن است و استرس در بروز و تشدید آن نقش مهمی دارد. ریزش موی سکه‌ای معمولا در جوانان ظاهر میشود اما در سنین کودکی نیز دور از انتظار نیست.
علت ابتلا به ریزش موی سکه‌ای چیست؟
«آلوپسی آره‌آتا» یا ریزش موی ناحیه‌ای یا سکه‌ای یک بیماری خودایمن است. ابتلا به بیماری موجب میشود سلول‌های لنفوسیت، اطراف فولیکول مو را احاطه کنند و مانند شوکی که به موها وارد میشود، موها به شکل ناگهانی دچار ریزش شوند. این اتفاق ممکن است موهای سر، ابرو، ریش یا هر ناحیه‌ای از بدن را درگیر کند اما از آنجا که این التهاب و انتشار لنفوسیت‌ها در اطراف پیاز مو باعث تخریب دائمی فولیکول مو نمی‌شود، می‌توان به درمان و بازگشت موها امیدوار بود. با توجه به وسعت ناحیه درگیرکننده، برای بیماری اسامی مختلفی استفاده میشود. در بعضی افراد فقط محدود به یک یا چند ناحیه جزیی است، گاهی باعث ریزش تمام موهای سر و ابرو خواهد بود که «آلوپسی توتالیست» گفته میشود و در بعضی موارد نیز تمام موهای بدن می‌ریزند که «آلوپسی یونیورسالیس» نام دارد.
نیاز به خدمات مشاوره روانشناسی دارید؟
آیا بیماری‌های دیگری در این نوع ریزش مو تاثیر دارند؟
از آنجا که این بیماری خودایمن است، گاهی همراهی با دیگر بیماری‌های خودایمن مانند کم‌کاری تیروئید، برص (ویتیلیگو) و… نیز ممکن است دیده شود. البته ابتلا به این بیماری‌ها ارتباطی به آلوپسی آره‌آتا ندارد و صرفا همزمانی و همراهی خواهد بود.
چه عواملی در بروز ریزش موی سکه‌ای نقش دارند؟
عوامل متعددی در بروز این بیماری نقش دارند اما مهم‌ترین آنها استرس است. در واقع بیشترین مبتلایان به ریزش موی سکه‌ای استرس شدید و ناگهانی را تجربه کرده‌اند.
اقدامات درمانی برای بهبود ریزش موی سکه‌ای
در برخورد با این بیماران ابتدا باید عامل زمینه‌ای و زمینه استرس بررسی شده و سپس روند درمان آغاز شود. همیشه در موارد محدود از درمان‌های موضعی و داروهای مالیدنی مانند استروئیدها و محرک‌های رویش موها استفاده میشود اما تزریق استروئید در ضایعه اگر توسط متخصص پوست و با دوز استاندارد انجام شود، بهترین و سریع‌ترین پاسخ درمان را خواهد داشت. در مواردی که وسعت بیماری زیاد است و سیر سریع دارد، حتما تجویز داروهای خوراکی مانند استروئیدهای سیستمیک و داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی بدن لازم است.
طبیعتا اگر از داروهای قوی با دوز بالا استفاده شود، روند بهبود سریع اتفاق می‌افتد اما با قطع دارو ممکن است دوباره ریزش آغاز شود. همچنین از آنجا که داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی معمولا عوارض خاصی دارد خیلی باید با احتیاط تمام جوانب را درنظر گرفت. مهم‌ترین قسمت کنترل بیماری، کنترل استرس است و بیمار باید از آرامش و حمایت برخوردار شود.
چرا اقدامات درمانی در بعضی بیماران موثر نیست؟
در بعضی بیماران پاسخ به درمان عالی است، بیشتر موها رویش پیدا می‌کنند و بیماری عود ندارد اما چند مساله در بیماری مطرح است که اگر در فرد دیده شود، امید چندانی به درمان نخواهد بود، مثل ابتلا به بیماری در سنین کودکی، بروز بیماری در قسمت‌های حاشیه سر(اوفیازیس)، ابتلا به ریزش موی سکه‌ای در افراد دارای زمینه درماتیت آتوپیک و تظاهر اولیه ریزش مو به‌شکل گسترده و شدید.
اگر بیماری ناشی از موارد ذکر‌شده باشد، نمی‌توان پاسخ به درمان مطلوبی را انتظار داشت و معمولا نیاز به اقدامات طولانی خواهد بود.
اگر درمان‌های معمول موثر نباشد، می‌توان کاشت مو انجام داد؟
در مواردی که پاسخ به درمان خوبی ندارند، امکان کاشت مو به‌هیچ وجه امکان ندارد زیرا پیاز مو بیمار است و کاشت مو نتیجه‌ای نخواهد داشت.
آیا ممکن است مصرف بعضی داروها زمینه‌ساز ریزش موی سکه‌ای شوند؟
در مبتلایان به سرطان که تحت شیمی‌درمانی قرارمی‌گیرند، موهای در فاز رشد دچار توقف میشود و اصطلاحا ریزش مو ناشی از شیمی‌درمانی اتفاق می‌افتد اما ریزش مو ناحیه‌ای ارتباطی با مصرف داروها ندارد.
استعمال دخانیات و تغذیه در بروز این مشکل نقش دارند؟
استعمال دخانیات و کمبودهای تغذیه‌ای ارتباطی با ریزش موی سکه‌ای ندارد و مانند دیگر بیماری‌های خودایمن وابسته به عملکرد سیستم ایمنی بدن است.
اقدامات آرایشی مانند رنگ‌کردن موها می‌تواند بیماری را تشدید کند؟
رنگ‌کردن و دکلره موها ارتباطی با ریزش موی سکه‌ای ندارند زیرا این اقدامات روی ساقه موها انجام میشود اما این بیماری بر ریشه موها تاثیر می‌گذارد.
ریزش موی سکه‌ای را می‌توان نوعی ریزش مو ارثی دانست؟
ریزش موی سکه‌ای را نمی‌توان بیماری ارثی و ژنتیک نامید اما گاهی زمینه خانوادگی در بروز آن نقش دارد و در یک خانواده چند نفر چنین سابقه‌ای را دارند.
این بیماری در چه سنینی شایع‌تر است؟
معمولا بیماری در سنین جوانی بروز پیدا می‌کند. در سنین سالمندی زمانی که موها سفید شوند، فرد مبتلا نمی‌شود یا در صورت ابتلا نیز موهای سفید ریزش ندارند. در کودکان ممکن است تحت‌تاثیر شرایطی مانند مدرسه یا تولد فرزند دیگر در خانواده که با تنش شدید روانی همراه باشد، اتفاق بیفتد.
اختلال در عملکرد ایمنی بدن به فولیکول‌های مو آسیب می‌رساند.
در ادامه نگاه روان‌شناس دکتر حسین ابراهیمی‌مقدم/ مشاور و استاد دانشگاه را پیرامون این موضوع مطالعه میکنیم:
ریزش مو حدود 100 تار مو در روز پدیده‌ای طبیعی و ناشی از توقف رشد تعدادی از تارهای مو و رشد مجدد تارهای دیگر است اما این مساله زمانی نگران‌کننده میشود که ریزش موها از حد عادی بیشتر شده و کاملا نمود پیدا کند.
مسائل مختلفی مثل تغذیه ناسالم، ابتلا به بعضی بیماری‌ها، اختلالات خواب، اختلالات هورمونی و… در ریزش موها تاثیر دارند اما استرس را به‌عنوان یک عامل جدی نباید فراموش کرد که می‌تواند در بسیاری موارد عامل بروز یا تشدید مشکل باشد. حتی در موارد ریزش مو پس از زایمان که خودبه‌خود بهبود می‌یابد اگر روابط خانوادگی و زناشویی مطلوبی وجود نداشته باشد، این مساله تشدید میشود.
شوک‌های عصبی؛ مهم‌ترین عامل ریزش موی سکه‌ای
ریزش موی سکه‌ای جزو بیماری‌های خود ایمن است و فولیکول‌های مو به‌عنوان عامل مهاجم توسط سلول‌های ایمنی شناخته می‌شوند و از بین می‌روند. رژیم‌های سختگیرانه نیز در بروز این بیماری نقش دارند و حتی برخی معتقدند نوعی قارچ به‌نام «کرم حلقوی» نیز در بروز این بیماری نقش دارد اما آنچه در مورد ریزش موی سکه‌ای کاملا اثبات شده، شوک‌های عصبی و استرس‌های روانی است. استرس‌های فیزیکی و روانی با ریزش موها رابطه تنگاتنگی دارند که در موارد شدید می‌تواند منجر به ریزش جدی موها شود و تا 8 ماه نیز ممکن است ادامه یابد. عمل جراحی سنگین، فوت یکی از عزیزان و ابتلا به بیماری‌های جدی از جمله این موارد استرس‌زا هستند. طی دوران شیوع کروناویروس نیز حتی برخی افراد به‌دلیل نگرانی در مورد ابتلا اعضای خانواده به بیماری دچار ریزش موی سکه‌ای شده‌اند.
نقش مثبت حمایت اجتماعی در تسکین استرس
واقعیت این است که عوامل روانی- اجتماعی می‌تواند بر تعدیل استرس‌های روانی تاثیر بگذارد و حال افراد را بهتر کند که مواردی از قبیل آسایش، مراقبت، احترام و حمایت اجتماعی را دربرمی‌گیرد.
حمایت‌های اساسی مورد نیاز انسان را می‌توان در 5 گروه حمایت عاطفی، ارزشی، عملی و مادی، اطلاعاتی و شبکه‌ای نام برد. ماهیت حمایت اجتماعی به ویژگی‌های شخصیتی فرد حمایت‌کننده و حمایت‌شونده نیز بستگی دارد.
در مورد مبتلایان به ریزش مو که از حمایت‌های اجتماعی برخوردار هستند، استرس کمتر شد و ریزش موها نیز بهبود یافت. هر چقدر میزان حمایت بیشتر باشد، مشکلاتی از قبیل ریزش مو کاهش می‌یابد. به‌نظر می‌رسد حمایت اجتماعی می‌تواند سپری در برابر تاثیرات منفی استرس ایجاد کند و از طرفی، حمایت اجتماعی صرف‌نظر از میزان استرس باعث تشویق فرد به زندگی بهتر خواهد بود.
نکته دیگر اینکه اگر فرد احساس کند کنترل زندگی خود را در اختیار دارد و از حس کارایی در زندگی برخوردار شود، طبیعتا سطح استرس کاهش می‌یابد. چنانچه افرادی که از استرس مزمن رنج برده و توانایی مدیریت شرایط زندگی را از دست داده‌اند، احساس درماندگی می‌کنند، در صورت ابتلا به ریزش موی سکه‌ای با تشدید بیماری مواجه خواهند بود.
بعضی افراد از نظر روانی- اجتماعی، الگوی رفتاری دارند که اصطلاحا تیپ A نامیده میشود. رقابت، فوریت زمانی و عصبانیت ویژگی‌های مهم رفتاری آنهاست. معمولا افراد دارای تیپ شخصیتی A در موقعیت‌های استرس‌زا؛ چه از نظر رفتارهای ظاهری و چه از نظر تغییرات فیزیولوژیک سریع‌تر واکنش نشان می‌دهند. واکنش‌های آنها علاوه بر عصبانیت و خصومت با مشکلات جسمی مانند ریزش موی سکه‌ای نیز ارتباط خواهد داشت.
به‌طور کلی، استرس از دو جهت بر سلامت فرد اثرگذار خواهد بود؛ اول با تاثیر بر رفتارهای مرتبط با سلامت مانند مصرف دخانیات، الکل و… و دوم با تاثیر بر سیستم‌های فیزیکی بدن. در مواردی اختلال در روند فیزیولوژیک بدن به‌حدی شدید است که حتی می‌تواند منجر به اختلال عروقی و مرگ ناگهانی شود.
مدیریت استرس لازمه موفقیت در زندگی و برخورداری از سلامت جسمی و روانی است و در شرایطی مانند ریزش مو به‌جای ناامیدی بهتر است از کمک‌های روان‌شناس کنار درمان‌های لازم توسط متخصص پوست بهره‌مند شد.استرس رابطه تنگاتنگی با ریزش موها دارد.